16 ابتکار جهانی برای کاهش آلودگی هوا از شهر هوشمند تا جنگل های عمودی
نقشه: طی دهه اخیر، موجی از نوآوری های فناورانه، سیاست گذاری های جسورانه و پروژه های شهری در سراسر دنیا شکل گرفته که هدف مشترک آنها کاهش آلودگی هوا است.
به گزارش نقشه به نقل از مهر؛ آلودگی هوا در سالیان اخیر به یکی از پیچیده ترین چالش های زیست محیطی دوران ما تبدیل گشته است؛ چالشی که سلامت عمومی، اقتصاد شهری و پایداری اکوسیستم ها را هم زمان تهدید می کند. طی دهه اخیر، موجی از نوآوری های فناورانه، سیاست گذاری های جسورانه و پروژه های شهری در سرتاسر جهان شکل گرفته که هدف مشترک آنها کاهش آلودگی هوا است. این نوشتار کوتاه تلاش دارد با نگاهی جامع، ۱۶ پروژه شاخص را مرور کند که هرکدام از زاویه ای متفاوت کوشیده اند کیفیت هوا را بهبود دهند و چشم انداز جدیدی برای شهر های آینده ترسیم کنند.
پراکندگی این مجموعه پروژه ها از چین، اروپا، هند، ایالات متحده و سایر نقاط جهان نشان داده است نوآوری در مدیریت آلودگی هوا، محدود به یک قاره یا سطح توسعه نیست؛ بلکه نتیجه هم افزایی فناوری های نو، طراحی شهری، مشارکت شهروندان و اراده سیاسی دولت می باشد. بررسی این تجربیات، می تواند الهام بخش تحولاتی باشد که خیلی از کشورها همچون ایران، ناگزیر باید در دهه پیش رو دنبال کنند.
آگاهی بخشی به شهروندان: قدرت داده در دست مردم
یکی از ساده ترین اما مؤثرترین راهبردها برای مواجهه با آلودگی هوا، توانمندسازی شهروندان شمرده می شود. در این راستا، سازمان «Friends of the Earth» در بریتانیا با توزیع کیت های سنجش کیفیت هوا، امکان پایش مستقیم را برای مردم فراهم نموده است. این راهکار موجب شد داده های محلی از انحصار نهادهای دولتی بیرون رود و شبکه ای منسجم میان شهروند و محققان شکل گیرد که می توانند در سیاست گذاری های شهری مطالبه گری نمایند.
بر اساس برآوردهای صورت گرفته، این مدل مبتنی بر مشارکت، سال هاست به عنوان یک سناریوی موفق حکمرانی محیط زیست شناخته می شود چونکه بصورت مستقیم رفتارهای روزمره و الگوهای مصرف انرژی شهروندان را اصلاح می کند.
جنگل عمودی نانجینگ: وقتی معماری بدل به تصفیه گر هوا می شود
چین که مدت ها یکی از کانون های آلودگی هوا بود، طی سالیان اخیر پروژه های بزرگی را برای بهبود کیفیت هوا اجرا کرده است. «جنگل عمودی نانجینگ» (The Nanjing vertical forest) نمونه ای الهام بخش از معماری زیستی است که با 3000 گونه گیاهی، سالانه بیشتر از ۲۵ تن دی اکسیدکربن جذب می کند. این پروژه نه تنها یک ساختمان سبز، بلکه الگویی برای ادغام کامل فضای سبز در بافت متراکم شهری است و نشان داده است چطور می توان ظرفیت جذب کربن را به لایه ای از طراحی معماری تبدیل کرد.
این سازه در سال ۲۰۱۸ تکمیل شد و توانست مفهوم ساختمان های پایدار را از سطح معیارهای ساخت وساز به سطح «زیرساخت های سلامت شهری» ارتقا دهد و در عمل ثابت کرد که طراحی بیوفیلیک (دوستدار محیط زیست) می تواند همزمان بر کیفیت هوا، آسایش حرارتی و زیبایی منظر شهری اثرگذار باشد.
تولید جوهر از هوای آلوده در پروژه «AIR-INK»
استارتاپ هندی گریویکی لبز با توسعه محصولی به نام «AIR-INK» نشان داد که می توان آلاینده ها را نه فقط حذف، بلکه تبدیل به یک محصول هنری و مصرفی کرد. این شرکت با استفاده از دستگاه «KAALINK» ذرات آلاینده خروجی اگزوز خودرو ها را جذب و بعد از تصفیه، به جوهر قابل استفاده در چاپ تبدیل میکند. این فرآیند علاوه بر کاهش مستقیم ذرات معلق، روشن می سازد که چطور می توان مسیر آلودگی را به چرخه تولید خلاقیت و اقتصاد فرهنگی متصل کرد.
به عقیده کارشناسان، این نمونه یک چرخه نوآورانه در اقتصاد سبز به حساب می آید که ضمن کاهش آلودگی، ارزش افزوده جدید خلق می کند و الگویی الهام بخش برای تبدیل پسماندهای کربنی به محصولات بهره ور و قابل استفاده در صنایع خلاق محسوب می شود.
برج اسموگ فری: تبدیل گردوغبار به جواهر
«برج اسموگ فری» (The smog-free tower) اثر دان روسگارد، هنزمند مشهور هلندی، نگاهی خلاقانه به تصفیه هواست که ذرات معلق را با یونیزاسیون جذب و به سنگ دانه های زینتی جهت استفاده در زیورآلات تبدیل میکند. در این پروژه، هر قطعه جواهر، منجر به تولید ۱۰۰۰ مترمکعب هوای پاک می شود.
این سازه تنها یک فناوری پاک سازی هوا نیست، بلکه یک ابزار فرهنگی است که آلودگی را به گونه ای ملموس و قابل تصور برای مردم بازنمایی می کند. تبدیل ذرات معلق به زیورآلات، روایتی تازه از چرخه آلودگی می سازد و بصورت نمادین نشان داده است که چطور می توان از دل یک بحران، محصولی باارزش خلق کرد.
این پروژه که از سال ۲۰۱۵ در شهر روتردام آغاز شد، امروز در شهر های مختلف جهان اجرا می شود و ضمن اثر واقعی بر کاهش ذرات معلق، پیام رسانی عمومی قدرتمندی هم در رابطه با ضرورت اقدام جمعی دارد.
تجربه جسورانه دولت آلمان در عرصه حمل و نقل عمومی رایگان
دولت آلمان در سال ۲۰۱۸ ایده ای بحث برانگیز بیان کرد که شامل «حمل ونقل عمومی رایگان» برای کاهش وابستگی به خودرو های شخصی می شد. این سیاست بااینکه مجانی نیست و از محل مالیات تأمین می شود اما نظرسنجی سال ۲۰۱۹ در این کشور نشان داد که دو سوم مردم از آن استقبال می کنند. بر همین اساس، اجرای آزمایشی این طرح نشان داد که وقتی هزینه تردد به صفر نزدیک می شود، الگوی سفر شهروندان تغییر کرده و تمایل به استفاده از خودرو شخصی بشکل محسوسی کاهش پیدا می کند.
این طرح در واقع تلاشی برای بازطراحی رفتار حمل و نقل شهری بوسیله انگیزه سازی اقتصادیست و می تواند نقش کلیدی در پایین آوردن ترافیک، کاهش ذرات معلق و افزایش راندمان شبکه حمل و نقل ایفا کند. به اعتقاد کارشناسان، ایده مذکور قادر می باشد الگوی جذابی برای کشورهایی باشد که با تراکم ترافیکی و انتشار آلاینده های ناشی از خودرو مواجهند.
آسمان خراش پاکسازی هوا؛ بزرگترین دستگاه تصفیه هوای جهان
دولت چین در شهر شی آن سازه ای ۱۰۰ متری راه اندازی کرده که عملکردی مشابه یک دستگاه تصفیه بسیار بزرگ دارد و هوای شعاع ۱۰ کیلومترمربع اطراف خویش را بهبود می دهد. این سازه نمادی از ورود فناوری های بزرگ مقیاس به میدان مبارزه با آلودگی هوا شمرده می شود.
استقرار این ابزار فناورانه و اجرای پروژه مذکور مبین آن است که چطور می توان با استفاده از سیستم های خورشیدی و جریان هوا، پاک سازی محیط را در مقیاس محله و حتی کلان شهر انجام داد. این برج در عمل یک «آزمایشگاه شهری» به حساب می آید که امکان سنجش تاثیر فناوری تصفیه هوا در سطح وسیع را فراهم می آورد و می تواند مسیر توسعه زیرساخت های مشابه را در شهر های پرجمعیت جهان هموار سازد. علاوه بر این، کارشناسان باور دارند که موفقیت این پروژه می تواند مدل آنرا به سایر شهر های بزرگ جهان تعمیم دهد.
جاروبرقی های آلودگی: پروژه صنعتی «Envinity» در کشور هلند
شرکت صنعتی «Envinity» هلند که یکی از بازیگران پیشگام این کشور در عرصه تکنولوژی های جدید شمرده می شود، در سال ۲۰۱۶ نوعی «جاروبرقی صنعتی هوا» (Pollution vacuum cleaner) معرفی نمود که می تواند ۱۰۰ درصد ذرات ریز و ۹۵ درصد ذرات فوق ریز را در شعاع ۳۰۰ متری جذب و حذف کند. این فناوری با بوجودآوردن جریان هوای متمرکز و عبور آن از فیلترهای پیشرفته، آلودگی را در مقیاسی جمع آوری می کند که تا قبل از آن در محیط های باز ممکن نبود. برمبنای برآوردهای صورت گرفته، چنین سیستمهایی بخصوص در مناطق صنعتی، کنار بزرگراه ها و فضاهای پرتردد شهری نقش مکملی برای سیاستهای کاهش انتشار دارند و می توانند کیفیت هوا را در بازه زمانی کوتاه بهبود دهند. بنا بر اعلام سازندگان این دستگاه، اقدام مذکور پاسخی فناورانه به انتشار ذراتی به حساب می آید که سازمان جهانی بهداشت آنها را سرطان زا طبقه بندی کرده است.
ممنوعیت سوخت های فسیلی در حمل ونقل: مسیر آینده انگلستان
در کنار همه ابتکارات فناورانه ذکر شده، دولت بریتانیا با تصمیم مهم خود برای توقف فروش خودرو های بنزینی و دیزلی تا سال ۲۰۳۵ یکی از بلندپروازانه ترین اقدامات سیاستی جهان را در حوزه مواجهه با آلودگی هوا اجرا می کند. این سیاست نه تنها یک تحول زیست محیطی، بلکه نوعی بازآرایی ساختاری در زنجیره تأمین، شبکه زیرساخت شارژ و بازار خودرو های سبز به وجود می آورد. شتاب گیری هم زمان صنعت خودرو های برقی در سطح جهانی هم این سیاست را تقویت کرده و زمینه ساز انقلابی در حمل و نقل پاک و گذار تدریجی به نظام انرژی بدون کربن می شود.
دیوار سبزی که کار ۲۷۵ درخت را انجام می دهد
استارتاپ آلمانی «Green City Solutions» با طراحی «سیتی تری» (CityTree)، یک بیلبورد عمودی پوشیده از خزه و گلسنگ ساخته که سالانه ۲۴۰ تن دی اکسیدکربن را جذب می کند. این سازه علاوه بر جذب کربن، بواسطه سطح سبز فشرده خود عملکردی مشابه یک ریه کوچک شهری دارد و می تواند آلودگی های هوا و ذرات ریز را هم کم کند.
بر اساس برآورد متخصصان، این فناوری برای شهرهایی که محدودیت شدید فضا دارند، جایگزین اقتصادی و کم هزینه کاشت انبوه درختان است و نشان داده است چطور می توان عملکرد اکولوژیک یک جنگل را در حجمی کوچک و قابل نصب در نقاط پرتردد شهری بازتولید کرد.
گذار به خودرو های بطورکامل برقی: برنامه بلندپروازانه هند
دولت هند اعلام نموده از سال ۲۰۳۰ فقط خودرو های تمام برقی عرضه خواهد شد. این تصمیم در کشوری که سالانه ۱.۲ میلیون مرگ در رابطه با آلودگی هوا دارد، می تواند یک مداخله نجات بخش باشد و بیشتر از ۶۰ میلیارد دلار صرفه جویی در قسمت انرژی بوجود آورد. کارشناسان براین باورند که این تحول همین طور نیازمند توسعه جدی زیرساخت های شارژ، بومی سازی تولید باتری و ایجاد مشوق های مالی برای مصرف کنندگان است تا گذار به حمل و نقل پاک در مقیاس ملی ممکن شود. در مجموع، چنین نگاهی نشان داده است که هند بدنبال جهشی راهبردی در عرصه انرژی و سلامت عمومی است.
نوآوری تبدیل آلودگی به سوخت هیدروژن
محققان برجسته دو دانشگاه بلژیکی آنتورپ و «KU Leuven» در سال ۲۰۱۷ دستگاهی ساختند که با استفاده از غشاهای خاص، هم زمان هوا را تصفیه و آلاینده ها را به هیدروژن، به عنوان سوخت پاک، تبدیل میکند. این فناوری نه تنها آلودگی را حذف می کند، بلکه آنرا به منبع انرژی آینده تبدیل می سازد و از این جهت، یکی از پیشرفته ترین نمونه های اقتصاد چرخشی در عرصه انرژی شمرده می شود. این دستگاه با انرژی خورشیدی کار می کند و نمونه ای کم نظیر از پیوند علم مواد، انرژی پاک و مواجهه با آلودگی است.
سنسورهای پایش فراگیر آلودگی هوا: انقلاب داده در هند
کشور هند با توسعه شبکه حسگرهای ارزانقیمت در شهرها و مناطق روستایی، در سالیان اخیر موفق شد شکاف داده موجود در پایش کیفیت هوا را برطرف کند. این شبکه که از سال ۲۰۱۹ عملیاتی شد، داده های دقیق را بصورت مداوم فراهم می کند؛ داده هایی که پایه تصمیم گیری مبتنی بر شواهد هستند. به باور خیلی از کارشناسان، اهمیت این سامانه در آن است که کیفیت هوا را از یک شاخص مقطعی به یک جریان داده پیوسته تبدیل نموده و امکان مداخله سریع، پیشبینی روندهای آلودگی و مدیریت هدفمند منابع را فراهم می سازد.
چراغ های هوشمند پراگ: زیرساخت شهری به عنوان سکوی سنجش
دولت جمهوری چک با نصب سنسورهای دی اکسیدکربن در چراغ های هوشمند شهر پراگ، مدل نوینی از سنجش کیفیت هوا در مقیاس خیابان عرضه کرده است. این زیرساخت هوشمند امکان اعلام هشدار لحظه ای و مداخله هدفمند در نقاط بحرانی را فراهم می آورد. متخصصان براین باورند که اهمیت این تکنیک در آن است که شبکه روشنایی شهری، بدون نیاز به ایجاد زیرساخت جدید، به بستری برای پایش دائمی تبدیل می شود و می تواند نقشه پراکندگی آلاینده ها را با دقت بسیار بالا در اختیار مدیران شهری قرار دهد.
تفنگ های ضداسموگ: مداخله اضطراری برای روزهای بحرانی دهلی
شهر دهلی از سال ۲۰۱۷، تجهیزاتی معروف به تفنگ های ضداسموگ (Anti-smog guns) را برای کاهش اضطراری ذرات معلق به کار گرفته است. این ابزار با پاشیدن ذرات آب، آلاینده ها را به سطح زمین می کشاند و برای روزهایی که کیفیت هوا به مرز خطر می رسد، چاره ای موقت اما مؤثر شمرده می شود.
بر اساس برآودرهای صورت گرفته، اهمیت این تکنیک در آن است که امکان ایجاد سازوکاری به نام «تنفس مصنوعی شهری» را فراهم می کند؛ یعنی زمانی که آلاینده ها به سرعت در جو انباشته می شوند، این سامانه می تواند طی چند ساعت غلظت ذرات را به سطح قابل تحملی برساند و در عمل یک سپر حفاظتی کوتاه مدت برای سلامت عمومی بوجود آورد.
نقشه برداری هوشمند کیفیت هوا با پروژه «Air View» گوگل
شرکت گوگل در سال ۲۰۱۵ با تجهیز خودرو های «Street View» به سنسورهای کیفیت هوا، شبکه ای از داده های محلی در شهر اوکلند آمریکا ایجاد کرد و توانست الگوهای آلودگی را در مقیاس بسیار دقیق آشکار کند. این داده ها امروزه ابزار مهمی برای تصمیم گیری سیاستی و آگاهی بخشی عمومی هستند. برمبنای ادعای مطرح شده از جانب این شرکت، ارزش افزوده پروژه مذکور در آن است که کیفیت هوا را از یک شاخص کلان به نقشه ای در مقیاس محله تبدیل نموده و امکان تحلیل الگوی آلودگی در ساعات و مناطق مختلف را فراهم می سازد. چنین دقتی به مدیران شهری اجازه می دهد سیاستهای کاهش آلودگی را درست در نقاطی اعمال کنند که بیشترین بازده را دارد.
برج «ماندراگور»؛ آسمان خراش زیستی نیویورک
مفهوم پردازی شرکت «Rescubika» برای ساخت برج «ماندراگور» (Mandragore) در جزیره روزولت نیویورک، یکی از پیشرفته ترین نمونه های طراحی زیستی محسوب می شود. این برج با ۱۶۰ طبقه، ۱۶۰۰ درخت و ۳۰۰ هزار فوت مربع دیوار سبز، یک «اکوسیستم عمودی» خواهد بود که علاوه بر امکان سکونت، نقش تصفیه هوا و کاهش اثرات جزیره گرمایی را ایفا می کند. آن چه این پروژه را از سایر نمونه ها متمایز می سازد، تلفیق معماری آینده نگر با عملکرد زیست محیطی است؛ بگونه ای که ساختمان نه فقط محل زندگی، بلکه بخشی فعال از چرخه تنفسی شهر عمل می کند. استفاده گسترده از گیاهان، مصالح طبیعی و فناوری های تولید انرژی تجدیدپذیر، این برج را به نمونه ای الهام بخش از نسل بعدی ساختمان های کربن منفی تبدیل میکند.
جمع بندی
مرور این ۱۶ پروژه نشان داده است مبارزه با آلودگی هوا تنها به یک راهکار واحد محدود نمی شود؛ از نوآوری های فناورانه تا مداخلات شهری، از مشارکت مردمی تا معماری سبز، همه در کنار هم شبکه ای از راهکارهای مکمل را شکل می دهند. این تجارب جهانی ثابت می کند که مدیریت آلودگی هوا نیازمند تلفیقی از سیاستهای پیشگیرانه، زیرساخت های هوشمند و فناوری های مقیاس پذیر است و هیچ اقدام واحدی به تنهایی قادر به حل این بحران جهانی نیست. متخصصان باور دارند که پیام روشن این پروژه ها این است که خاتمه دادن به آلودگی هوا نه یک آرمان دور، بلکه نتیجه ترکیب اراده سیاسی، طراحی هوشمند، فناوری سبز و مشارکت اجتماعی شمرده می شود.
جهان بسمت تنفس پاک تر حرکت می کند؛ آینده از آن شهرهایی است که کیفیت هوا را نه یک خروجی، بلکه یک شاخص حیاتی حکمرانی شهری می دانند. این نگاه تازه، کیفیت هوا را به معیاری هم تراز با سلامت عمومی، رقابت پذیری اقتصادی و زیست پذیری شهری ارتقاء می دهد و مسیر برنامه ریزی شهری آینده را تعیین می کند.بررسی این تجربیات، می تواند الهام بخش تحولاتی باشد که بسیاری از کشورها همچون ایران، ناگزیر باید در دهه پیش رو دنبال کنند. این طرح در حقیقت تلاشی برای بازطراحی رفتار حمل و نقل شهری بوسیله انگیزه سازی اقتصادیست و می تواند نقش کلیدی در پایین آوردن ترافیک، کاهش ذرات معلق و افزایش راندمان شبکه حمل و نقل ایفا کند. شرکت صنعتی Envinity هلند که یکی از بازیگران پیشگام این کشور در حوزه فناوری های نوین شمرده می شود، در سال ۲۰۱۶ نوعی جاروبرقی صنعتی هوا (Pollution vacuum cleaner) معرفی نمود که می تواند ۱۰۰ درصد ذرات ریز و ۹۵ درصد ذرات فوق ریز را در شعاع ۳۰۰ متری جذب و حذف کند.
این مطلب Go Map را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط در نقشه
نظرات بینندگان نقشه در مورد این مطلب